Uluslarüstü bir yapıya sahip olan Avrupa Birliği çeşitli organlarla kurucu antlaşmalardan kaynaklanan yetkilerini ve görevlerini yürütmektedir. Bunları, temel organlar ve danışma organları şeklinde ikiye ayırmak mümkündür.
A.Temel Organlar
Avrupa Konseyi
Avrupa Konseyi topluluğun en üst düzey karar verme organıdır. Dış İşleri Bakanlarından oluşmakla birlikte ele alınacak konuya bağlı olarak ilgili bakanlarla da oluşturulabilmektedir. Konsey, Komisyon tarafından hazırlanan tasarıları tartışmakta ve karara bağlamaktadır.
Bakanlar Konseyinden farklı olarak, ayrıca, yılda en az iki defa olmak üzere, üye ülke Devlet ve Hükümet Başkanları ile Komisyon Başkanını biraraya getiren ve siyasi işbirliği alanında ve politikalarda öncülük yapmak üzere kararlar alan bir Avrupa Konseyi (Zirve) bulunmaktadır. Konsey Başkanlığı üye ülkeler arasında altı aylık peryotlarla değişir. Konsey Başkanlığı; Konseyin toplantıya çağrılması, gündemin oluşturulması, tüzüklerin yürürlüğe konulması, tavsiye ve direktif gibi AB yasal tasarruflarının ilgililerine bildirilmesi ve Konseyin Avrupa Parlamentosunda temsili gibi görevleri yürütmektedir.
Konsey kararlarını; basit çoğunluk, nitelikli çoğunluk veya oybirliğiyle almaktadır. Nitelikli çoğunluğu gerektiren kararlar için üye ülkelerin oyları, ekonomik ve politik durumları ve nüfuslarına göre aşağıdaki gibi ağırlıklandırılmıştır:
Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere 10 oy
İspanya 8 oy
Belçika, Yunanistan, Hollanda ve Protekiz 5 oy
Avusturya ve İsveç 4 oy
Danimarka, Finlandiya ve İrlanda 3 oy
Lüksemburg 2 oy
Avrupa Komisyonu
Komisyon, AB'nin Bakanlar Kurulu olarak bilinmektedir. Avrupa Toplulukları Komisyonu veya Avrupa Komisyonu olarak da adlandırılmaktadır. 5 yıllığına Konseyin önerisi ve Avrupa Parlamentosunun onayıyla seçilen 20 Komisyon(erden) Üyesinden oluşur. Almanya, Fransa, İtalya, İspanya ve İngiltere'den 2'şer, diğer üyelerden birer Komisyoner bulunmaktadır. Ancak, Komisyonerler ülkelerinin değil AB'nin memurudurlar. Komisyon; Kurucu Antlaşmaların koruyucusu olarak görülmektedir. Kurucu antlaşmaların ve organlarca alınan kararların gerektiği gibi uygulanıp uygulanmadığını izlemekle görevlidir.
Bakanlar Konseyine sunduğu tüzük ve direktif önerileriyle AB politikalarının oluşmasını sağlamaktadır. Konsey tarafından alınan kararların uygulamasından sorumludurlar. Topluluğu uluslararası arenada hukuken temsil eder ve Topluluk fonlarının idaresinde yetkilidir. Komisyonerler politikalarla ilgili sorumluluklarını kendilerine bağlı genel müdürlükler aracılığıyla yürütmektedir. İdari anlamda Komisyona bağlı olarak çok sayıda genel müdürlük, bir hukuk servisi ve bir istatistik ofisi bulunmaktadır. Komisyon nitelikli oy çokluğuyla karar alır.
Avrupa Parlamentosu
Avrupa Parlamentosu (AP), AB'nin demokratik denetlemeden sorumlu organıdır. AB karar alma mekanizmasında yer almakla birlikte daha çok danışma meclisi gibi çalışmaktadır. AP, doğrudan ve genel oyla 5 yıllığına seçilen 626 temsilciden meydana gelir. Üye ülkelerin nüfus sayısına göre kontenjanı olmakla birlikte temsilciler ülkelerini değil bağlı oldukları siyasal eğilimleri temsil ederler.
Parlamentoda 7 farklı siyasal eğilim vardır. Bunlar; Avrupa Halkları Partisi ve Avrupa Demokratları Grubu (EPP- ED), Avrupa Sosyalistleri Partisi Grubu (PES), Avrupa Liberal, Demokrat ve Reformcu Parti Grubu (ELDR), Yeşiller/Avrupa Özgür İttifakı Grubu (Greens/EFA), Avrupa Birleşik Sol/Kuzey Yeşil Sol Konfederal Grubu (EUL/NGL), Uluslar Avrupası için Birlik Grubu (UEN) ve Demokrasiler ve Farklılıklar Avrupası Grubu (EDD)'dur. Parlamento, ağustos ayı hariç ayda bir hafta boyunca toplantı yapmaktadır.
Bir başkan, 14 başkan yardımcısı, divan, genişletilmiş divan ve 19 sürekli komisyon aracılığı ile işlerini yürütmektedir. AP, işbirliği ve uzlaşma prosedürleri çerçevesiyle sınırlı alanlarda yasama görevlerinde rol almak, bütçeyi onaylamak ve yazılı ve sözlü sorular ve genel görüşme talepleri yoluyla Komisyon ve Konseyin faaliyetlerini denetlemekle görevlidir. Yasama aşamasında AP'nin yetkilerinin sınırlı olması AB'nin "demokrasi açığı" olarak adlandırılmaktadır.
AP, bütçenin tarım harcamaları gibi zorunlu harcamalar kaleminde değişiklik önerisi verebilmek gibi sınırlı bir yetkiye sahipken, Avrupa Sosyal Fonu, sanayi politikası gibi konuları kapsayan bütçenin zorunlu olmayan harcamalar kısmında son söz sahibi konumundadır. AP'nin üçte iki çoğunlukla Komisyonu görevden alma yetkisi vardır.
AP üyelerinin ülkelere göre dağılımı
Almanya 99 üye
Fransa, İngiltere ve İtalya 87 üye
İspanya 64 üye
Hollanda 31 üye
Belçika, Yunanistan ve Portekiz 25 üye
İsveç 22 üye
Avusturya 21 üye
Danimarka ve Finlandiya 16 üye
İrlanda 15 üye
Lüksemburg 6 üye
Avrupa Toplulukları Adalet Divanı
AB'nin yargı organı olan Adalet Divanı (ATAD); Topluluk hukukunun tek bir şekilde yorumlanmasından ve etkin bir şekilde uygulanmasından sorumludur. ATAD, antlaşmaları, yasa ve kararları incelemekte ve AB organlarının üye ülkelerle, üye ülkelerin birbirleriyle ihtilaflarına veya özel kişi ve kuruluşlarla AB organları arasındaki ihtilaflara bakmaktadır. 6 yıllığına seçilen 16 yargıç ve 6 savcıdan oluşan Adalet Divanının kararları bağlayıcı olup temyizi mümkün değildir. Davaların yoğunluğu sebebiyle 1989 yılından itibaren ilk derece mahkemeleri kurulmuştur.
Avrupa Sayıştayı
12 üyeden oluşan Sayıştay, AB'nin gelir ve giderlerini incelemek ve bunlara ilişkin raporları Komisyona sunmakla görevlidir.
B. Danışma Organları
Ekonomik ve Sosyal Komite, Bölgeler Komitesi, Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa Merkez Bankası ve Avrupa Ombudsmanı AB'nin yardımcı organlarıdır.
